HISTORIJA FOČE : 75 GODINA OD PRVOG OSLOBOĐENJA

Hronologija

Tokom 12. 1941. VŠ NOP odreda Jugoslavije obavijestio GŠ NOP odreda za Crnu Goru i Boku o situaciji u Bosni i o formiranju 1. proleterske NOU brigade i postavio mu zadatak da stvara čvrste jedinice, koje bi u datom momentu mogle formirati proletersku brigadu, i da uputi najmanje 1.500 ljudi koji bi oslobodili Foču, Goražde, Ustipraču i Kalinovik i time ne samo pomogli NOB u istočnoj Bosni, već i spriječili prodiranje četnika u Hercegovinu i Crnu Goru.

5. 12. 1941. Devet četničkih odreda (Zlatarski, Rogatički, Višegradski, Čajnički, Kalinovički, 1. hercegovački (Fočanski), 1, 2. i 3. udarni), po sporazumu sa italijanskim okupacionim vlastima, koje su ih i naoružale sa oko 3.000 pušaka, preuzeli srezove Foču i Čajniče, a zatim izvršili masovan pokolj muslimanskog stanovništva (zaklali preko 500 ljudi, žena i dece), spalili nekoliko stotina kuća i opljačkali većinu naselja.

23. 12. 1941. GŠ za Crnu Goru i Boku naredio Nikšićkom NOP odredu da pregovara sa italijanskim okupatorom o razmjeni zarobljenika; da zaštiti srpski i muslimanski živalj od okupatora, ustaša i ustaški nastrojenih muslimana; da partizanskim jedinicama na sektoru Bileća, Gackog i Foče pruži pomoć u borbi protiv okupatora i četnika.

Tokom 1. 1942. U oslobođenoj Foči formirana partizanska bolnica, koja je primila promrzle borce 1. proleterske NOU brigade nakon napornog marša preko planine Igmana.

Tokom 1. 1942. Južno od Budve iskrcala se iz podmornice englesko-jugoslovenska misija koju su sačinjavali dva Engleza (major Terens Aterton i podoficir radio-telegrafist) i jedan Jugosloven (avijatičarski poručnik bivše jugoslovenske vojske Nedeljković). Misiju su jedinice Lovćenskog NOP odreda prihvatile i dopratile do GŠ NOP odreda za Crnu Goru i Boku, koji se tada nalazio u s. Gostilju (kod Titograda). [Ta misija je 19. marte 1942. stigla u Foču, u VŠ NOP i DV Jugoslavije. Odatle je 15/16. aprila odbjegla četnicima Draže Mihailovića, a ovi su je pobili da bi je opljačkali.]

19. 1. 1942. Bataljon -Vojvoda Momčilo- Durmitorskog NOP odreda, koji se privremeno nalazio pod komandom Kalinovičkog NOP odreda, ušao u Foču i razoružao 100 četnika.

25. 1. 1942. U Foču stigli CK KPJ i VŠ NOP i DV Jugoslavije. Za vrijeme boravka u Foči, do 10. maja to je tzv. fočanski period, oni su donijeli niz krupnih odluka u cilju razvoja NOB-e. Razvijena je živa politička i kulturno-prosvjetna aktivnost u gradu i okolini, pa su iskustva u tome radu prenijeta i u ostale krajeve Jugoslavije.

Tokom 2. 1942. U Foči VŠ NOP i DV Jugoslavije izdao dva veoma značajna dokumenta: -Zadaci i ustrojstvo narodnih oslobodilačkih odbora- i -Objašnjenja i uputstva za rad narodnooslobodilačkih odbora u oslobođenim krajevima-. U njima su uopštena iskustva iz dotadašnjeg rada i razvoja NO odbora, te se smatraju prvim propisima oblikovanim u vidu zakona u kojima su formulisani zadaci i organizacija nove narodne vlasti. Ti dokumenti su poznati kao –Fočanski propisi-.

Tokom 2. 1942. Na omladinskom zboru u Foči, pod rukovodstvom PK SKOJ-a za BiH, izabran Sreski odbor NOSOBiH i stvorena prva organizacija Saveza. U toku februara sreske organizacije, sa više hiljada omladinaca, stvorene su u još desetak srezova istočne Bosne i Hercegovine.

Tokom 2. 1942. U Foči, od najboljih omladinaca u sastavu 1. fočanskog dobrovoljačkog bataljona, formirana Fočanska omladinska partizanska četa, koja je krajem. februara ušla u sastav 3. bataljona 1. proleterske NOU brigade.

3. 2. 1942. U Foči, na predlog GŠ NOP i DV za BiH, odlukom VŠ NOP i DV Jugoslavije formiran Operativni štab NOP i DV za istočnu Bosnu.

19. 2. 1942. U Foči izašao prvi broj –Narodnog borca-, lista Vrhovnog štaba NOP i DV Jugoslavije.

22. 2. 1942. U Foči, u prisustvu oko 500 žena iz Foče, Čajnica, Goražda i drugih naselja (slobodnog dijela istočne Bosne), održan osnivački zbor antifašističkog saveza žena istočne Bosne, kome je idućih dana slijedilo formiranje sreskih odbora i opštinskih povjereništava.

24. 2. 1942. Odlukom VŠ NOP i DV Jugoslavije, od razbijenih četničkih jedinica i novomobilisanih boraca s teritorije sreza Foča formiran Fočanski NO dobrovoljački odred.

25. 2. 1942. U Foči, na inicijativu CK KPJ, održan sastanak partijskog aktiva (uglavnom članova PK KPJ i GŠ NOP i DV za BiH) istočne Bosne. Pretresena je vojno-politička situacija u istočnoj Bosni i uloga seljaštva u NOB-u; kritikovan je oportunistički stav prema četnicima, koji su se kao oružana formacija srpske buržoazije, otvoreno stavili u službu njemačkog okupatora; uloga seljaštva u NOB-u ocijenjena je kao presudna; uzet je kurs na čvršću disciplinu i na povećanje rukovodeće uloge partije; posvećena je veća pažnja omladini, narodnoj vlasti i omasovljenju organizacija KPJ.

5. 3. 1942. U Foči vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito predao ratnu zastavu 3. (kragujevačkom) bataljonu 1. proleterske NOU brigade.

6. 3. 1942. U Foči, uglavnom od omladinaca iz Sarajeva i Mostara, formirana omladinska četa, koja je ušla u sastav 5. bataljona 1. proleterske NOU brigade kao 2. četa. Ona je. juna 1942. prešla u sastav 2. proleterske NOU brigade, gde je ostala do kraja rata.

11. 3. 1942. U Foči, na izbornoj konferenciji 170 delegata opštinskih i seoskih NO odbora, izabran SNO odbor.

Tokom 4. 1942. VŠ NOP i DV Jugoslavije naredio da se Centralna bolnica iz Foče evakuiše na plato Pivske planine, uslijed pritiska italijanskih i četničkih snaga na oslobođenju teritoriju. Evakuacija je završena 9. maja 1942.

Tokom 4. 1942. U Foči izašao prvi, i jedini, broj časopisa -Partizanski sanitet-, organa Saniteta pri VŠ NOP i DV Jugoslavije, u kome je uvodni članak o značaju izdavanja tog časopisa napisao vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito.

1. 4. 1942. U Foču iz Zagreba stigao član Organizacionog sekretarijata CK KPJ za neoslobođene krajeve Ivo Lola Ribar i generalnom sekretaru KPJ Josipu Brozu Titu podnio izveštaj o radu Organizacionog sekretarijata.

4. 4. 1942. U Foči održan sastanak CK KPJ.

8. 4. 1942. U Foči, na inicijativu CK SKOJ-a, održano savjetovanje kome je prisustvovalo 280 članova SKOJ-a, uglavnom iz okruga Foča-Kalinovik, 1. proleterske NOU brigade i bližih NOP odreda iz Crne Gore. Na savetovanju su održani referati o vojno-političkoj situaciji (Ivo Lola Ribar) i o zadacima SKOJ-a u vojsci i na terenu.

10. 4. 1942. Iz Foče član Organizacionog sekretarijata CK KPJ za neoslobođene krajeve Ivo Lola Ribar uputio u Ljubljanu članu Politbiroa CK KPJ Edvardu Kardelju informaciju o vojno-političkoj situaciji u Crnoj Gori i u BiH; prenio mu ocjenu CK KPJ; da izbjeglička vlada Kraljevine Jugoslavije radi na likvidaciji NOP-a i na raspirivanju građanskog rata; istakao svoje uvjerenje da će CK KPJ uspjeti da osujeti planove reakcije o klasnom ratu i da proširi front jedinstvene oslobodilačke borbe.

22. 4. 1942. Njemačke, italijanske i ustaško-domobranske snage počele rogatičko-fočansku operaciju (-Trio I-) koja je trajala do 12. maja. U borbi protiv snaga operativnih štabova NOP i DV za istočnu Bosnu i Sandžak i 1. i 2. proleterske NOU brigade neprijatelj je zauzeo Čajniče, Goražde, Foču, Trnovo, Kalinovik i Ulog i deblokirao Praču i Rogaticu. Za vrijeme operacije, pod dejstvom četničke propagande, raspali su se dobrovoljački bataljon i nekoliko partizanskih bataljona iz Romanijskog i Kalinovičkog NOP odreda. Vrhovni štab NOP i DV Jugoslavije je izvukao proleterske NOU brigade ispod udara i uputio ih da pojačaju dejstva partizanskih jedinica u Crnoj Gori i Hercegovini.

Tokom 5. 1942. U centralnoj bolnici VŠ NOP i DV Jugoslavije u Šćepan Polju (kod Foče) umro od pjegavog tifusa član GŠ NOP i DV za BiH i komandant Operativnog štaba NOP i DV za istočnu Bosnu Slobodan Princip Seljo, narodni heroj.

10. 5. 1942. Zbog nadiranja italijanskih jedinica CK KPJ i VŠ NOP i DV Jugoslavije napustili Foču i uputili se prema s. Plužinama (kod Šavnika).

10. 5. 1942. Dijelovi italijanske divizije -Pusterija-, nastupajući s pravca Goražda, zauzeli Foču, iz koje su se Vrhovni štab NOP i DV Jugoslavije i dijelovi 1. i 2. proleterske NOU brigade, Romanijskog NOP i Fočanskog NO dobrovoljačkog odreda pravovremeno povukli.

12. 5. 1942. Kod sela Dražljeva dijelovi Sjevernohercegovačkog NOP odreda spriječili prodor ojačanog 52. puka italijanske divizije -Kačatori dele Alpi- iz Gacka prema Čemernu i Foči. Poslije trodnevnih borbi, uz gubitke od 9 mrtvih i 22 ranjena, italijanski puk je prodro u selo Vrbu i spalio ga.

18. 5. 1942. U noćnom napadu na isturene položaje na Kruščici (kod Foče) dijelovi 2. proleterske NOU brigade razbili 141. četu bataljona >Bolcano- italijanske divizije -Pusterija-.

19. 5. 1942. CK KPJ uputio OK KPJ za Foču direktivu o zbrinjavanju izbjeglica iz Foče i s teritorije Kalinovičkog NOP odreda.

23. 5. 1942. Na Uzlupu (kod Foče) od ostataka Fočanskog i Drinskog NO dobrovoljačkog odreda formiran kombinovani Dragočavsko-čelebićki partizanski bataljon. Poslije povlačenja u Bosansku krajinu on je ušao u sastav 5. crnogorske NOU brigade.

5. 6. 1942. Član Politbiroa CK KPJ Aleksandar Ranković uputio pismo Okružnom komitetu KPJ za Foču: nalaže mu da se što hitnije prebaci na zakmursku teritoriju i na njoj organizuje politički rad.

16. 6. 1942. U s. Tjentištu (kod Foče) sveštenici Crne Gore i Boke, pristalice NOP-a, održali skupštinu s koje su uputili poslanicu sveštenstvu i čitavom narodu Crne Gore i Boke, pozivajući ih na borbu protiv okupatora i domaćih izdajnika.

19. 8. 1942. U Foči četnički Fočanski, Kalinovički, Nevesinjski, Šavnički i Durmitorski odred, pod neposrednom komandom načelnika četničke Vrhovne komande, izvršili masovan pokolj muslimanskog stanovništva i nekoliko hiljada muslimana protjerali a njihove kuće opljačkali i dijelom spalili.

 

 

 

 

_ _ _ _ _ _

priredio:Kenan Sarač

fotografije:internet/screenshot
design:Kenan Sarač
oprema teksta:focanskidani

*********************

 

[izlog knjige] Srpski zločini nad Bošnjacima-muslimanima 1941.-1945.
https://focanskidani.wordpress.com/2017/10/11/izlog-knjige-srpski-zlocini-nad-bosnjacima-muslimanima-1941-1945/

75 godina od genocida u Foči : Priča o Mevli Pirić, djevojački Lampa, iz Godijena kod Foče
https://focanskidani.wordpress.com/2017/05/02/75-godina-od-genocida-u-foci-prica-o-mevli-piric-djevojacki-lampa-iz-godijena-kod-foce/

Priča o Foči 1941. – 1945., kao i 1992. o stradanjima i patnjama naroda Foče, ali i o borcima – herojima koji su pružili herojski otpor agresoru i spasili civile
https://focanskidani.wordpress.com/2017/09/24/prica-o-foci-1941-1945-kao-i-1992-o-stradanjima-i-patnjama-naroda-foce-ali-i-o-borcima-herojima-koji-su-pruzili-herojski-otpor-agresoru-i-spasili-civile/

GENOCID NAD MUSLIMANIMA FOČE 1941. – 1945. : Smrt do smrti…Priča Nataše Zimonjić-Čengić
https://focanskidani.wordpress.com/2017/05/04/genocid-nad-muslimanima-foce-1941-1945-smrt-do-smrtiprica-natase-zimonjic-cengic/

FOČA 1941.-1945.:Protiv zaborava i tabua…(FOTO)
https://focanskidani.wordpress.com/2016/04/20/foca-1941-1945-protiv-zaborava-i-tabua-foto/

STARI TEKSTOVI » ADIL ZULFIKARPAŠIĆ: PUT U FOČU 1942.
https://focanskidani.wordpress.com/2016/10/29/stari-tekstovi-adil-zulfikarpasic-put-u-focu-1942/

HISTORIJA FOČE : 75 GODINA OD PRVOG OSLOBOĐENJA
https://focanskidani.wordpress.com/2017/01/20/historija-foce-75-godina-od-prvog-oslobodenja/

FOČA, 20. januara,1942.
https://focanskidani.wordpress.com/2017/01/20/foca-20-januara1942/

FOČANSKA OMLADINSKA ČETA
https://focanskidani.wordpress.com/2016/10/06/focanska-omladinska-ceta/

FOČANSKI PROPISI
https://focanskidani.wordpress.com/2016/11/10/focanski-propisi/

IZ HISTORIJE FOČE : Partizanska olimpijada u Foči
https://focanskidani.wordpress.com/2016/06/09/iz-historije-foce-partizanska-olimpijada-u-foci/

O GENOCIDU NAD MUSLIMANIMA FOČE 1941. – 1945. iz pera Ševka Kadrića
https://focanskidani.wordpress.com/2017/05/05/o-genocidu-nad-muslimanima-foce-1941-1945-iz-pera-sevka-kadrica/

75 godina od GENOCIDA u Foči : Stravične priče iz 1942.godine
https://focanskidani.wordpress.com/2017/02/23/75-godina-od-genocida-u-foci-stravicne-price-iz-1942-godine/

[HISTORIJA FOČE] : 76 GODINA OD PRVOG OSLOBOĐENJA
https://focanskidani.wordpress.com/2018/01/20/historija-foce-76-godina-od-prvog-oslobodenja/

FOČA 75 GODINA OD GENOCIDA : Mustafa Sarač, ugledni medicinar i trgovac, spaljen na sred Pazarišta
https://focanskidani.wordpress.com/2017/11/28/foca-75-godina-od-genocida-mustafa-sarac-ugledni-medicinar-i-trgovac-spaljen-na-sred-pazarista/

FOČA 75 GODINA OD GENOCIDA : Ugledni i bogati Šerif aga Hadžialić obješen u Aladžanskom parku
https://focanskidani.wordpress.com/2017/11/27/foca-75-godina-od-genocida-ugledni-i-bogati-serif-aga-hadzialic-objesen-u-aladzanskom-parku/

FOČA 75 GODINA OD GENOCIDA : Istina o Smail agi Šiljku iz Foče
https://focanskidani.wordpress.com/2015/09/19/foca-75-godina-od-genocida-istina-o-smail-agi-siljak-iz-foce/

 

više o genocidu nad muslimaniima 1941. – 1945. možete pročitati na:

Genocid nad Muslimanima Dedijer.pdf
(http://www.mediafire.com/download/3c6979xjytfg9ks/Genocid+nad+Muslimanima+Dedijer.pdf)